شاخصه های عرفان اسلامی (قسمت چهارم)
نتیجه گیری
عرفان اسلامی با مبانی و مؤلفه هایی که دارد و به بخشی از اهم آنها اشاراتی اجمالی و گذرا شد عرفان توحید و ولایت است، عرفانی که در آن بار امانت الهی یعنی ولایت مطلقه الهیه را انسان عارف دردمند به دوش می کشد و در فرجام کار نیز از این نعیم الهی پرسش می شود که
«ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ».
عرفانی که سالک عارف را به مرز خلوص ذاتی و فناء بلکه فناء الفناء می کشاند و او جز خدا نمی بیند و راه وصول به چنین منزلت منیع و مقام رفیع تنها طی صراط مستقیم خدا و راهنمایی انسان کامل معصوم و عبودیت محض در برابر محبوب و معبود حقیقی است.
و معرفت نفس در عرفان اصیل قرآنی طریقت داشته نه موضوعیت:
«و تکون النفس طریقا سلوکا و اللَّه سبحانه هوالغایه التی یسلک الیها و ان الی ربک المنتهی».
و مراقبت نفس و محاسبه نفس در یک ریاضت مبتنی بر شریعت حقه محمدی است که انسان عاشق کمال و وصال را به توحید ناب و لقاء رب می رساند که مبنی آن ایمان و عمل صالح می باشد.
عرفان اصیل اسلامی، خداگرایی و خداباوری تا خداخو شدن است و رنگ و رائحه رحمانی یافتن که در اثر تقوی الهی رزق معنوی انسان می شود. و علم لدنی و افاضی و رحمت خاصه الهی شامل حال او می گردد. و مقامات عارفان راستین و اولیاء حقیقی به دلیل فنای فعلی، صفاتی و ذاتی آنها در خدا برای ما دور افتادگان وادی حیرت و ضلالت و واماندگان کوی سرگشتگی و طبیعت میسور نیست.
و در پایان گفتنی است؛ که تنها با انسان کامل معصوم و مظاهر حقیقت محمدیه و معارف صائب و صادق و آموزه های وحیانی – عقلانی آنهاست که انسان به مقامات فوق تصور و تصدیق عقلی نائل شده و با محبت و توسل و تأسی به آنها به فلاح و فوز و صلاح و سداد و سعادت می رسد و بس:
ز ملک تا ملکوتش حجاب بردارند
هر آن کس که خدمت جام جهان نما بکند
—————————————————
شاخصه های عرفان اسلامی (قسمت اول)
شاخصه های عرفان اسلامی (قسمت دوم)
شاخصه های عرفان اسلامی (قسمت سوم)
—————————————————
پی نوشت ها:
۱) ر.ک: مطهری، حکمت ها و اندرزها، ج ۱، ص ۵۰-۴۷٫
۲) نساء (۴)، آیه ۱۳۶٫
۳) فتح ۴۸)، آیه .
۴) انعام (۶)، آیه ۱۲۲٫
۵) یس (۳۶)، آیه ۳ و ۴٫
۶) حمد (۱)، آیه ۶٫
۷) نور الثقلین، ج ۱، ص ۲۱٫
۸) همان، ص ۲۲٫
۹) طه (۲۰)، آیه ۸۱٫
۱۰) مجمع البیان، ج ۷، ص ۳۵؛ المیزان، ج ۱۴، ص ۱۹۹٫
۱۱) ر.ک: مطهری، مجموعه آثار، ج ۲۳، ص ۲۷-۳۶٫
۱۲) حسن زاه آملی، در آسمان معرفت، ص ۲۶٫
۱۳) تهرانی، سیدمحمدحسین، رساله سیر و سلوک منسوب به بحر العلوم، ص ۱۱۶-۱۱۵٫
۱۴) ر.ک: مکارم شیرازی، ج ۲۱، ص ۲۶۸، طباطبائی، تفسیرالمیزان، ج ۵، ص ۵۷۴، ج ۱۸، ص ۲۵۲٫
۱۵) رساله الولایه، ص ۲۰-۱۷٫
۱۶) نهج البلاغه، خطبه ۱۲٫
۱۷) دین شناسی، ص ۲۶۸٫
۱۸) تفسیر موضوعی قرآن مجید، ج ۱۱، ص ۲۹۵٫
۱۹) حجر (۱۵)، آیه ۹۹٫
۲۰) دین شناسی، ص ۷۰-۶۹، (با اندکی تصرف، تفسیر موضوعی قرآن مجید، ج ۱۱، ص ۱۳۸-۱۳۷؛ سرچشمه اندیشه،۱۱۳-۰۴٫
۲۱) ر.ک: تفسیر المیزان، ج ۸، ص ۲۸۹-۲۸۸٫
۲۲) ر.ک: مجموعه آثار، ج ۴، ص ۹۶۱-۹۶۰؛ ج ۲۱، ص ۴۸۵-۴۸۴؛ ج ۲۳، ص ۱۸۶-۱۸۴ و…
۲۳) حج (۲۲)، آیه ۹-۸٫
۲۴) نحل (۱۶)، آیه ۷۸٫
۲۵) ق (۵۰)، آیه ۳۷٫
۲۶) مجموعه آثار، ج ۶، ص .
۲۷) مجموعه آثار، ج ۲۳، ص ۷۷۲-۷۷۱٫
۲۸) ر.ک: مطهری، مجموعه آثار، ج ۲۲، ص ۲۱۴٫
۲۹) نهج البلاغه، نامه ۴۵٫
۳۰) نازعات (۷۹)، آیات ۴۰ و ۴۱٫
۳۱) بحار، ج ۸، ص ۱۷، ج ۶۸، ص ۳۱۷، ج ۷۰، ص ۱۱۵٫
۳۲) مجموعه آثار، ج ۱۶، ص ۵۴۱-۵۳۹٫
۳۳) نهج البلاغه، خطبه ۷۹٫
۳۴) حدید (۵۷)، آیه ۲۳٫
۳۵) نهج البلاغه، خطبه ۴۳۹٫
۳۶) جامع السعادت، ج ۲، ص ۵۲٫
۳۷) نهج البلاغه، خ ۲۰۹، اصول کافی، ج ۱، ص ۴۰۱٫
۳۸) ر.ک: مطهری، مجموعه آثار، ج ۲۳ ؛ ناظم زاده قمی، علی علیه السلام در آینه عرفان، ص ۳۲۸-۲۸۱ ؛ جوادی آملی، تفسیر موضوعی قرآن مجید، ج ۱، ص ۱۹۰-۱۷۱٫
۳۹) نور (۲۴)، آیه ۳۷٫
۴۰) عرفان اسلامی، ص ۱۰۲ و ۱۰۸٫
۴۱) نامه هی عرفانی، ص ۱۲۰-۱۱۹٫
۴۲) م.ل، ج ۲۳، ص ۳۸۹٫
۴۳) احزاب (۳۳)، آیه ۴۱٫
۴۴) سوره آل عمران، آیه ۱۹۱٫
۴۵) سوره اعراف، آیه ۲۰۰٫
۴۶) وسائل الشیعه، ج ۱۱، کتاب الجهاد باب ۲۳، ح ۲، ص ۲۰۰٫
۴۷) بحارالانوار، ج ۳۸، ص ۱۹۹٫
۴۸) همان، ص ۱۹۵٫
۴۹) همان، ج ۲۶، ص ۳۷۱، اختصاص مفید، ص ۲۲۳٫
۵۰) همان.
۵۱) آل عمران (۳)، آیه ۳۱٫
۵۲) شوری (۴۲)، آیه ۲۳٫
۵۳) بقره (۲)، آیه ۱۶۵٫
۵۴) ابی عربی، فتوحات مکیه، ج ۲، ص ۱۲۱٫
۵۵) ابن شطور، لسان العرب، ج ۹، ص ۲۲۴٫
۵۶) جعفری، نقد و تحلیل مثنوی معنوی، ج ۳، ص ۱۴۷٫
۵۷) صدری شیرازی، اسفار اربعه، ج ۷، فصل ۱۵٫
۵۸) الکافی، ج ۸، ص ۸۰٫
۵۹) تفسیر تسنیم، ج ۸، ص ۳۱۱٫
۶۰) ارشاد القلوب، دیلمی، ص ۱۶۱، ح ۸۹۸٫
۶۱) تفسیرالمیزان، ج ۱۶، ص ۳۴۲٫
۶۲) تکاثر (۱۰۲)، آیه ۸ ؛ ر.ک: علامه تهرانی، مهرتابان، ص ۲۱۹٫
۶۳) المیزان فی التفسیر القرآن، ج ۱۷، ص ۱۹۴-۱۹۳٫
۶۴) همان، ج ۱۱، ص ۲۴۹، ج ۱۹، ص ۵۲۸-۵۲۹، ج ۲۰، ص ۱۴۳٫
۶۵) حسن زاده آملی، در آسمان معرفت، ص ۶۲٫
۶۶) رساله الولایه، فصل پنجم.
تذکر: استفاده از منابع مطالب و منابع عکس در این سایت دلیل بر تایید آن سایت ها نیست.